Czym jest samoocena i jaka jest jej rola w życiu?

No właśnie? Kim jesteś, byle tylko nie być…?

Na pewno nieraz słyszałaś hasło „Uwierz w siebie”. Często można się na nie natknąć w książkach, programach telewizyjnych, filmach czy komiksach o superbohaterach 😉

Czy jest to wyświechtany frazes, czy rzeczywiście warto w siebie wierzyć? Czy wysoka samoocena jest korzystna, czy w łatwy sposób prowadzi do egocentryzmu i egoizmu?

Akceptacja i wiara w siebie są ważnymi czynnikami dobrych relacji, sukcesu i poczucia szczęścia. Dają nam poczucie sprawczości, wiarę w nasze zdolności i motywację do ich realizacji. Niska samoocena może Cię hamować przed świetnymi wynikami w szkole lub pracy, ponieważ prezentujesz pesymistyczną postawę i nie czujesz się kompetentna (np. Taylor i Brown, 1988). Po prostu nie wierzysz, że możesz osiągnąć sukces. Z kolei posiadanie zdrowej samooceny może pomóc Ci je osiągnąć. Towarzyszy Ci wtedy pozytywne nastawienie, asertywna postawa i wierzysz w to, że możesz zrealizować założone cele. Różne badania potwierdziły, że poczucie własnej wartości ma bezpośredni związek z naszym ogólnym samopoczuciem i warto o tym pamiętać. Jest to ważne zarówno dla nas samych, jak i dla otaczających nas osób, a w szczególności dzieci, z którymi mamy kontakt i na których samoocenę również mamy wpływ.

CZYM JEST SAMOOCENA WEDŁUG PSYCHOLOGÓW?

Samoocena od lat była gorącym tematem wśród badaczy. Nawet Freud, którego wielu uważa za jednego z ojców psychologii w ogóle (choć w tym momencie może nieco zrozpaczonym ;)), w swoich teoriach zawierał informacje dotyczące poczucia własnej wartości. Czym właściwie jest samoocena? Z czym się wiąże? I dlaczego warto się nią w ogóle zainteresować? Przyjrzyjmy się temu zagadnienieniu 🙂

SAMOOCENA OKIEM BADACZY

Mimo dużego zainteresowania tematem wśród badaczy nie ma jednoznaczej definicji samooceny 🙂 Przytoczę kilka z nich. Co ciekawe, nie ma też 100% zgodności co do tego, czy samoocena jest tym samym co poczucie własnej wartości. Niemniej większość badaczy traktuje obie nazwy zamiennie, dlatego i ja tak robię.

Według koncepcji Jamesa (1892/2002), jednego z pierwszych badaczy samooceny, jest ona wypadkową tego, co człowiek osiągnął, i tego, co potencjalnie był w stanie osiągnąć. Można zatem powiedzieć, że jest to stosunek sukcesów do aspiracji danej osoby. Im mniejsza dysproporcja, tym wyższa samoocena. Badaczem, który wniósł duży wkład w rozumienie samooceny i zagadnień z nią związanych, był Rosenberg. W jego ujęciu samoocena wiąże się z przekonaniem, że jest się „wystarczająco dobrym i wartościowym” (Rosenberg, 1979). Z kolei ciekawe wydaje się rozróżnienie zaproponowane m.in. przez Browna i Marshalla (2001) różnicujące samoocenę na:

• globalną – reprezentującą sposób, w jaki ludzie po prostu „czują” siebie,
• specyficzną – odnoszącą się do oceny samego siebie w konkretnych obszarach albo do własnych charakterystyk.

Przyjmując to podejście, możesz np. zaobserwować dobrze się czujesz sama ze sobą na co dzień. Jednocześnie masz wysoką samoocenę w zakresie umiejętności wokalnych, a niską w odniesieniu do tego, jak pływasz.

Ostatnim badaczem, o którym chcę wspomnieć, jest Kernis (2003) – warto zapoznać się z jego pracami i szczegółowym podziałem samooceny – który wstępnie podzielił samoocenę na:

• bezpieczną wysoką – cechującą się samoakceptacją i przekonaniem, że jestem osobą wartościową i zasługującą na sympatię innych,
• kruchą wysoką – związaną z pozytywnym stosunkiem do siebie, jednak niemającą charakteru bezwarunkowego (w różnych sytuacjach moja samoocena może się wahać).

Być może miałaś w głowie własną definicję samooceny albo intuicyjnie czułaś, czym ona jest. Jestem ciekawa, czy podejście badaczy czymś Cię zaskoczyło, czy raczej utwierdziło w tym, co już wiedziałaś.

SAMOOCENA – DANE Z BADAŃ

Wiesz już, czym jest samoocena, jednak aby lepiej zrozumieć, jaki wpływ na Twoje funkcjonowanie może ona mieć, przygotowałam dla Ciebie garść danych.

Badania mówią, że…

• Młodzi chłopcy z wysokim poczuciem własnej wartości są prawie dwa i pół raza bardziej skłonni do inicjowania seksu niż chłopcy o niskim poczuciu własnej wartości. Dziewczęta o wysokiej samoocenie trzykrotnie częściej opóźniają seks niż dziewczynki o niskiej samoocenie (Spencer, Zimet, Aalsma i Orr, 2002).
• Niska samoocena wiąże się z przemocą, odsetkiem uczniów przedwcześnie kończących naukę, ciążą nastoletnią, samobójstwami i niskimi osiągnięciami naukowymi (Misetich i Delis-Abrams, 2003).
• Niska samoocena jest też silnie związana z negatywnym obrazem siebie w związku (Griffin i Bartholomew, 1994).
• Siedem na dziesięć dziewcząt uważa, że ​​nie są one wystarczająco dobre lub nie mogą sprostać wymaganiom społeczeństwa (Dove Self-Esteem Fund, 2008).

Na stronie Confidence Coalition – zgrupowania, którego celem jest promowanie pewności siebie wśród dziewcząt i kobiet, aby mogły realizować swój potencjał – możemy znaleźć też informacje o tym, że niemal wszystkie kobiety (90%) chcą zmienić przynajmniej jeden aspekt swojego wyglądu fizycznego, około jedna czwarta dziewczynek w wieku szkolnym ma zaburzenie odżywiania, a tylko 2% kobiet uważa, że ​​są piękne.

Jak widzisz, dane na temat niskiej samooceny są alarmujące i przygnębiające.

Na szczęście jest wiele osób ze zdrowym poczuciem własnej wartości i cieszą się one korzyściami, które z tego wynikają. 

• Wysoka samoocena wiąże się z szerszą gamą różnorodnych zachowań (Baumeister i in., 1996) i większą motywacją do działania.
• Osoby z wysoką samooceną mają wyższy poziom samoakceptacji (Ryff, 1989), większe poczucie autonomii (Deci i Ryan, 1995).
• Wyższa samoocena wiąże się również z niższym poziomem lęku (Blascovich i Tomaka).
• Osoby z wysokim poczuciem własnej wartości cechują wysokie kompetencje społeczne (Dzwonkowska i in., 2008).
• Wysokość samooceny ma związek z subiektywnym poczuciem szczęścia i satysfakcji z życia (Diener i Diener, 1995).
• Wysoka samoocena powiązana jest z ogólną, ale też emocjonalną i seksualną satysfakcją (Shackelford, 2001).

Biorąc pod uwagę powyższe dane, nie dziwi to, że temat ten stał się tak popularny, a zastanawianie się nad tym, jak wzmocnić samoocenę, jest wartościowym przedsięwzięciem.

Pamiętaj! Poczucie własnej wartości nie jest panaceum –  nie rozwiąże wszystkich Twoich problemów ani nie pomoże Ci iść przez życie wolne od stresujących sytuacji czy problemów. Pomoże Ci jednak znaleźć odwagę, by spróbować nowych rzeczy, zbudować odporność psychiczną, motywację i lepsze relacje z ludźmi.

I to co ważne: absolutnie możesz zbudować zdrową samoocenę i pozytywnie wpływać na poczucie własnej wartości tych, których kochasz 🙂 Sięgnij po darmowe treści, które do tej pory przygotowałam, a które wiążą się z tym tematem. Są to m.in. artykuły: Być wystarczająco dobrym, Słowa mają moc. Zadbaj o to, co do siebie mówisz, Bądź dla siebie dobra: 10 sposobów, by zadbać o siebie czy 7 praktycznych pomysłów, jak zadbać o siebie w domu. W kolejnych materiałach na blogu znajdziesz jeszcze więcej informacji na ten temat, a póki co, chętnie dowiem się, jakie są Twoje przemyślenia na temat samooceny.